MANIFEST
TEGEN HET VERMARKTEN VAN NATUUR DOOR NATUURBEGRAVEN
Toelichting op het manifest
‘Natuurbegraven’ is een hype.
Het wordt door natuurbegraafondernemers gepresenteerd als ‘natuur- en milieuvriendelijk’, als ‘echt iets voor natuurliefhebbers’, als ‘bijdrage aan het behoud van de natuur en als antwoord op een maatschappelijke vraag, in dit manifest zetten we daar een forse vraagteken bij.
Stichting Natuurbegraafplaats-waaromniet.nl plaatst serieuze kanttekeningen bij deze claims. ‘Natuurbegraven’ verstoort de natuur, vervuilt de bodem en legt eeuwigdurend beslag van schaarse natuurgebieden. Natuurbegraven is een markt die welbewust is gecreëerd en waarmee grote financiële belangen zijn gemoeid.
Rouwverwerking
De natuurbegraafbranche wijdt grote woorden aan de liefde waarvan natuurbegraven blijkt zou geven en de troost die het biedt aan de nabestaanden.
Zeker. Het is troostrijk om onze geliefden te begraven op een mooie plek. Maar we kunnen onze overledenen even liefdevol begraven op de prachtige (park)begraafplaatsen die overal in Nederland te vinden zijn. Door dat te doen betonen we ook onze liefde aan de generaties die na ons komen. Want hoe liefdevol is het om onze klein- en achterkleinkinderen natuur na te laten die vol ligt met stoffelijke overschotten? Op individueel niveau is de vraag naar een natuurgraf heel begrijpelijk. Op collectief niveau leidt het echter tot een zeer onwenselijke situatie.
Duurzaam? Milieuvriendelijk?
De natuurbegraafsector claimt dat natuurbegraven de meest duurzame manier van begraven is, met de minste belasting voor het milieu.
Dit is niet waar. Echt duurzaam begraven gaat over geen- of een milieuvriendelijke uitvaartkist, over het maken van weinig autokilometers, geen grafsteen, soorten urnen e.d. Niet over de plek waar het lichaam begraven wordt. Duurzaam begraven in deze zin kan net zo goed – of beter – op een traditionele begraafplaats. Die liggen in de buurt (minder autokilometers voor de nabestaanden), de graven liggen dichter bij elkaar en worden weer geruimd (minder ruimtebeslag) en lijkbezorging blijft een zaak van de gemeenschap (en niet in handen komt van commerciële grafrechtverkopers).
Stoffelijke overschotten bevatten een scala aan chemische stoffen: amalgamen in het gebit, cadmium in de nieren, lood in de botten, kwik in het lichaamsvet, kunststoffen, protheses, medicijnresten, conserveringsmiddelen, bestrijdingsmiddelen, dioxines en brandvertragers. Deze stoffen komen op den duur in de bodem en het grondwater terecht. Op reguliere begraafplaatsen zijn de graven herkenbaar en geconcentreerd op een beperkt oppervlak. Dat maakt drainage, controle en waterzuivering – nu en in de toekomst – mogelijk en geeft de mogelijkheid om in te grijpen. Op natuurbegraafplaatsen kan dit uiteraard niet. Dit zijn trage processen. Het is onbekend welke invloed deze stoffen op den duur hebben op het milieu. Het begraven van duizenden stoffelijke overschotten in – doorgaans schone – bodem onder natuurgebieden kunnen wij met de beste wil van de wereld niet ‘meest duurzaam’ of milieuvriendelijk noemen.
Natuurvriendelijk?
De natuurbegraafsector claimt dat op natuurbegraafplaatsen de belangen van de natuur voorop staan.
Dit is niet waar. Eerst de feiten. Op (gerealiseerde en geplande) natuurbegraafplaatsen kan het aantal graven per hectare oplopen tot 650 per hectare. Dat is een graf per 15 m2, op elke vier meter een graf. Omdat het delven van een graf nabij bomen teveel schade toebrengt aan boomwortels, moet bos op den duur worden gekapt. Voor de diepte van de graven houdt men doorgaans de minimumdiepte van Wet op de Lijkbezorging aan: 65 cm grond op de kist. Bij elke ‘natuurbegrafenis’ betreden tientallen en soms honderden mensen het gebied. Begrafenissen gaan ook door tijdens het broedseizoen. De aanwezigheid van gravende en aasetende zoogdieren als vossen en honden is een probleem: een ondiep graf met ‘aas’ is onweerstaanbaar en nodigt uit tot graven.
Deze gang van zaken heeft velerlei gevolgen voor de natuur. De bodem wordt tot 650 maal per hectare grondig omgewoeld. Honderden voeten betreden de bodem. Bomen worden gekapt om plaats te maken voor graven. Nestelende dieren worden verstoord. Om de graven te beschermen tegen gravende dieren, zal om elke natuurbegraafplaats op den duur een stevig hek nodig zijn.
De aanwezigheid van graven beperkt de mogelijkheid om de grondwaterstand te verhogen. De wet schrijft immers voor dat stoffelijke overschotten 30 cm boven de gemiddeld hoogste grondwaterstand moeten liggen. Dit betekent dat – als er eenmaal graven in een natuurgebied liggen – de grondwaterstand blijvend moet worden gereguleerd. Dit is beslist niet in het voordeel van de natuur, die op veel plekken juist te lijden heeft onder verdroging door een te lage grondwaterstand.
In gebieden met een hoge grondwaterstand leidt dit wettelijke voorschrift er voor dat een terrein eerst moet worden opgehoogd alvorens er kan worden begraven. Hiervoor moet dus grond van elders worden aangevoerd met vrachtwagens. Wat is de herkomst van die grond? Hoeveel luchtvervuiling genereren de honderden ritten van deze vrachtwagens?
De belangen van de mens krijgen dus op velerlei wijze voorrang, precies in de gebieden waar de mens een stapje terug zou moeten doen.
Eeuwigdurende grafrust?
De natuurbegraafsector biedt ‘eeuwig durende grafrust’ aan. Dit betekent dus ook eeuwigdurend beslag op een natuurgebied. Het betreffende gebied krijgt voor eeuwig een rouwrand.
In de praktijk zien wij vooralsnog een wildgroei van initiatieven. Dit leidt tot een overaanbod van natuurgraven, tot meerdere, slecht renderende natuurbegraafplaatsen en dus tot het onnodig aansnijden van gave natuurgebieden. Een ander scenario is dat begraven in de natuur echt populair wordt. Dan zullen steeds nieuwe stukken natuur moeten worden aangesneden om aan de groeiende vraag te voldoen. Is dit wat wij willen met de schaarse natuur in Nederland? Het alternatief is dat er over enkele jaren gestopt moet worden met natuurbegraven omdat het uit de hand loopt.
Omdat het over ‘onze’ natuurgebieden gaat – een collectief belang – achten wij het in beide scenario’s een taak van de overheid om sturend op te treden.
Eeuwig durend beheer?
Eeuwig durende grafrust vraagt om eeuwig durend beheer. Want ook al wordt een gebied ‘teruggegeven aan de natuur’, het gaat wel om de laatste rustplaats van mensen. Dit maakt toezicht en beheer gedurende lange tijd noodzakelijk. Wij proberen ons een beeld te vormen: op reguliere begraafplaatsen is dagelijks toezicht op verzakkingen en verstoringen van de graven. Op natuurbegraafplaatsen komt die verantwoordelijkheid de komende 100 jaar te liggen bij de verkoper van de grafrechten en de eigenaar van het terrein. Dit toezicht moet gebeuren in een uitgestrekt terrein waar de graven niet herkenbaar zijn en waar de kans op verzakking en verstoring van de ondiepe graven groter is dan op een reguliere begraafplaats.
Wie is daarvoor verantwoordelijk? Het bedrijf dat de grafrechten verkoopt? De eigenaar van het gebied? Wie draait er op voor de kosten als een eigenaar de afspraken niet nakomt of failliet gaat en het terrein onverkoopbaar blijkt? Uiteindelijk zal de gemeente en daarmee de gemeenschap de verantwoordelijkheid voor haar overledenen moeten nemen en voor deze taken en kosten opdraaien.
Inkomsten voor behoud van natuur en cultureel erfgoed?
Natuurbegraven zou dé oplossing zijn om het dure onderhoud van natuurgebieden en landgoederen te bekostigen. In de praktijk zien we echter dat verreweg het meeste geld gaat naar de verkopers van de grafrechten. Slechts een klein deel van deze inkomsten komt in een fonds waaruit het eeuwigdurend onderhoud moet worden betaald. De verantwoordelijkheid hiervoor komt uiteindelijk te liggen bij de eigenaar van het natuurgebied of het landgoed. Dat dit beheer wel eens meer werk kan zijn dan men nu denkt, hebben we hierboven al uitgelegd.
Zaak van de gemeenschap
Laat lijkbezorging een zaak van de gemeenschap blijven. Zorg als overheid voor mooie, natuurrijke (park)begraafplaatsen. Zo halen we de natuur naar de begraafplaatsen in plaats van andersom. Laat de korte termijn belangen van verdienmodellen en individuele troost niet prevaleren boven de lange termijn belangen van ongeschonden natuurgebieden in ons dichtbevolkte land.
Laat de natuur met rust
De hype rond natuurbegraven stelt ons voor een principiële keuze: vinden wij het legitiem om natuurgebieden om te vormen tot begraafplaatsen? Slechts 12 tot 14% van Nederland bestaat uit natuur. Het idee van het aanwijzen van natuurgebieden is dat we daar als samenleving andere waarden voorrang geven dan in de rest van Nederland. In natuurgebieden doet de mens een stapje terug en geeft andere levensvormen de ruimte. Waarom zouden we dan precies in die gebieden mensen gaan begraven? Wat is de dwingende noodzaak daartoe? Is het maatschappelijk belang zó groot dat we ook in deze gebieden de individuele en kortetermijnbelangen van de mens laten prevaleren? Laten we de natuurgebieden in Nederland gewoon met rust laten.
Stichting Natuurbegraafplaats-Waaromniet.nl is een particulier initiatief van een groeiende groep bezorgde burgers en is aan geen enkele organisatie, politieke partij of overheid verbonden. Wij maken ons sterk om deze vermarkting van onze natuur tegen te gaan.
Breng de natuur naar de begraafplaats
en niet de begraafplaats naar de natuur.
Deel het manifest via sociale media.